سايه روشنهايي از مسئوليت پذيري

مسئوليت اجتماعي شركتها

اشاره
در نظرسنجي هزاره درباره مسئوليت اجتماعي شركتها كه در سپتامبر سال 1999 انجام شد، آمده است، «از هر سه شهروند، دو نفر مايلند شركتها از نقش تاريخي شان كه كسب سود، پرداخت ماليات، استخدام كاركنان و تبعيت از تمام قوانين است فراتر روند. يعني ميل دارند شركتها در تحقق هدفهاي اجتماعي گسترده تر نقش بسزايي داشته باشند».

هر وجهـي از كسب و كار داراي يك بعـــد اجتماعي است. مسئوليت اجتماعي شركتها (CORPORATE SOCIALL RESPONSIBILITY)(CSR ) يعنـي رويــــــه هـاي باز و شفاف كسب و كار، يعني روشهايي كه مبتني بر ارزشهاي اخلاقي و احترام به كاركنان، جامعه و محيط زيست مي باشد. مسئوليت اجتماعي شركتها به اين منظور برنامه ريزي مي شود كه براي جامعه به طوركلي و براي سهامداران حامل ارزش پايدار باشد. حوزه مربوط به روش يا رويه كسب و كار دربرگيرنده يكي از پوياترين و چالش پذيرترين موضوعهايي است كه امروز رهبران شركتها با آن روبرو هستند. براي مديران امروز ديگر كافي نيست كه وظايفي چون برنامه ريزي، سازماندهي و كنترل را انجام دهند و خود را اثربخش بنامند بلكه پاسخگويي به نيازهاي جامعه و خواست شهروندان و مشتريان داخلي و خارجي سازمانهايشان از زمره وظايف بااهميت تـــــر آنان محسوب مي شود. مي توان گفت همانگونه كه مديران نحوه انجام وظايف سنتي را مي آموزند، بايد از چگونگي انجام چنين وظايف جديد نيز آگاه شوند زيرا شرايط امروز جهان و فضاهاي جديد كسب و كار ايجاب مي كند تا رهبران و مديران سازمانها و شركتهاي بزرگ كه در بازارهاي جهانـــــي يا بازارهاي درحال جهاني شدن نقش فعال و موثر دارند، تمام تلاش خود را متوجه ايجاد ارزش براي تمامي ذينفعان خود كنند و نوعي تعادل ميان بخشهاي اجتماعــــي، اقتصادي و زيست محيطي كسب و كارشان ايجاد نمايند.

به طوركلي مي توان گفت مسئوليت اجتماعي شــــركتها (CSR) به ارائه روشهايي مي پردازد كه سازمانها در فضاهاي كسب و كار خود به آن عمل كنند و پاسخگوي توقعات جامعه، انتظارات تجاري، قانوني و اخلاقي اجتماعي آنان باشد. چرا كه سازمانها مسئوليتهاي بزرگـي در زمينه اجتماعي، اقتصادي و محيطي در قبال كاركنـــان، سهامداران، مشتريان، دولت، تاميـن كنندگان و تمامي ذينفعان خود برعهده دارند.

آنچه كه مي تواند يك اعتماد و اطمينان دوجانبه را فراهم سازد و شركتها و سازمانها را به انباشت سرمايه و سوددهي هدايت كند، وجود فضايي پر از اعتماد در تجارت و اقتصاد است و اين قدم اول است براي پاسخگويي و حساب پـس دهي شركتها در قبال عملكرد خويش، قدمي كه اگرچه لازم است ولي براي مسئول بودن در قبال كليه ذينفعان ازجمله پيمانكاران، شركاي تجاري، انجمنها و نهادهاي مدني، سازمانهاي دولتي و درنهايت كل جامعه كافي نيست. چرا كه شركتها براي بقا و پايداريشان بايستي سوددهي و افزايش سرمايه را در فضاي رقابتي باز همراه با عملكردي سالم تحقق بخشند.

درنهايت پايبندي و عمل به مسئوليتهاي اجتماعي نيازمند تمرين است و در اين تمرين بايد كه دل را بپردازيم و با ناب ترين ويژگيهاي انساني درهم آميزيم. بايد كه ارزشها را در درون باورهاي كهنه و رايج اسير نكنيم و در فضاي تنگ و تاريك كج فهمي ها عبوسش نسازيم. مسئوليتهاي اجتماعي شركتها و ارزشهاي محوري آنها را فلسفه اي نو، دلي نو، هوايي نو و فضايي نو بايد. پايبندي به مسئوليتهاي اجتماعي شركتها و ارزشهاي محوري، غفلتي آگاهانه از خويشتن را مي طلبد، غفلتي فراجسته و انديشيده.

عوامل افزايش يا كاهش مسئوليت پذيري شركتهــا، چگونگي پايش و اندازه گيري مسئوليت پذيري، نقش مديران در گسترش مسئوليتهاي شركتها و دلايل روانشناختي مسئوليت پذيري يا عدم مسئوليت پذيري بسياري از شركتها درجهت احترام به ارزشهاي واقعي جامعه، مشتريان خود، مسايل زيست محيطي و استانداردها، از موضوعات و اهداف مهم اين گزارش مي باشد كه با افراد مصاحبه شونده درميان گذاشته شده است.

كارشناساني كه دعوت تدبير را براي انجام مصاحبه پذيرفتند و نظرياتشان را درباره موضوع بسيار بااهميت مسئوليت پذيري شركتها در جامعه مطرح كردند، عبارتند از:

- آقاي دكتر يوسف حجت، معاون محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست.
- آقاي دكتر محمود ساعتچي، استاد گروه مديريت دولتي، دانشگاه علامه طباطبايي.
- آقاي مهندس محسن خليلي، رئيس هيات مديره كنفدراسيون صنايع ايران.
- آقاي مهندس حسين ساساني، مدير طرحهاي استراتژيك شركت صنعتي بوتان.
- آقاي مهندس محمدرضا بهزاديان، رئيس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن تهران و نايب رئيس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران.

رويكردي متعالي به كسب و كار
مسئوليت اجتماعي سازمان، فراتر رفتن از چارچوب حداقل الزامات قانوني است كه سازمان در آن فعاليت دارد. اين تعريف، پاسخ نخستين پرسش ما از آقاي مهندس خليلي بود. از ايشان خواستيم تا تعاريفي از مسئوليت و مسئوليت پذيري ارائه دهند. وي در ادامه گفت: براســـــاس اين تعريف شركتها از نقش تاريخي شان كه كسب سود، پرداخت ماليات، استخدام كاركنان و تبعيت از قوانين است فراتر مي روند و در تحقق هدفهاي اجتمــاعي گسترده تر نقش بسزايي خواهند داشت.